In 2000 werd de Brugse binnenstad door UNESCO erkend als werelderfgoed als eindpunt van een jarenlange voorbereiding. Het behoud en beheer van het UNESCO Werelderfgoed Brugge dient gekoppeld te worden aan het ontwikkelen van een globale visie voor het behoud en het beheer van de binnenstad en omliggende bufferzone. In 2012 komt het ‘Managementplan Unesco-zone Brugge’ voor de historische binnenstad met krachtlijnen voor het verder beleid tot stand.
De opmaak van deelplannen voor de wijken in de Brugse binnenstad is een verdere vertaling van de actiepunten geformuleerd in dit Managementplan.
In de deelplannen wordt bekeken waar het bouwkundig erfgoed is gelegen en hoe dat versterkt kan worden. Daarbij wordt nagedacht over bijvoorbeeld mobiliteit, groenaanleg, bestrating, de bestaande en gewenst functies van de wijk, enzovoort. Het onderzoek leidt tot een aantal mogelijkheden of acties om de wijk te versterken. Het deelplan voor het stadskwartier Sint-Gillis is het derde is zijn soort.
Gelet op de hedendaagse noden werd in dit plan bijkomend ingezet op de blauw-groene ruimte en hernieuwbare energie
Sint-Gilliskwartier
Het deelplan van Sint-Gillis werd uitbesteed aan het studiebureau Atelier Romain in samenwerking met Forest en Bressers architecten. Het consortium heeft het kwartier verkend en een stand van zaken opgemaakt wat betreft het bouwkundig erfgoed, de mobiliteit , het groen, de functies etc. Tegelijk hebben ze een aantal structuren en visies ontwikkeld om de wijk duurzaam aan te passen via kleine tot grootschalige ingrepen.
De klimaatuitdaging vergt een snelle en totale afbouw van broeikasgasuitstoot door energieproductie. Een overschakeling van energieproductie uit fossiele brandstoffen naar energieproductie uit hernieuwbare bronnen is bijgevolg noodzakelijk. Een duurzame wijk realiseert mee in deze transitie.
In Brugge bestaat er al een warmtenet waar restwarmte van Afvalintercommunale IVBO gebruikt wordt door omliggende bedrijven en zorgcentra. Om het Brugs warmtenet verder uit te breiden wordt beroep gedaan op het SHIFFT project (Sustainable Heating: Implementation of Fossil-Free Technologies). Dit is een Europees project dat onderzoekt hoe steden en gemeenten de omschakeling naar een fossielvrije warmtevoorziening kunnen ondersteunen en versnellen.
Binnen dit project wordt een stedelijke warmtevisie opgemaakt met een bijhorend beleid.
Een eerste pilootproject wordt een CO2 neutraal warmtenet doorheen twee energiepositieve districten, Sint-Gillis en Sint Jacobs. In dit traject wordt in Sint-Gillis het te vernieuwen buurtcentrum ‘t Reitje opgenomen als potentiële afnemer. In de toekomst is het ook de bedoeling dat particulieren op het warmtenet kunnen aansluiten.
Drie zones afgebakend
Zone 1: Klimaatadaptieve inbreidingswijken
Als eerste zetten we dan ook in op klimaatadaptieve inbreidingswijken. Hierbij wordt gekeken naar de site van het Wit-Gele kruis en Liantis, geënt op de centrale drager van de wijk, de Sint-Clarastraat. Het wordt gekenmerkt door twee grote binnengebieden van het Wit Gele Kruis en van Liantis. Beide van deze binnengebieden worden momenteel grotendeels ingevuld als parking.
We willen in deze zone graag inzetten op het vergroenen van publieke ruimte, onder andere door gevel- en straatgroen mogelijk te maken.
Vb. gevel- en straatgroen:
De ruimtelijke strategieën die in aanmerking komen om deze doelstelling te kunnen realiseren is onder andere door het ontharden. Het bestaande asfalt of beton op parkings laat geen water door. Door dit deels te vervangen door ‘groen’ zones kan er al meer water de grond in sijpelen. Parkeerplaatsen kunnen we inrichten als (tijdelijk) groen of als publieke plekken aangevuld met gevelgroen en straatgroen.
Vb. tijdelijke inrichting parkeerplaats als publieke plek:
Als die parkings ook interessanter zijn ingevuld met bomen, struiken, bloemenweides dan is dat een meerwaarde voor omwonenden die op het gebied kijken.
Een concreet voorbeeld voor Sint-Gillis is het herinrichten van parking Dupont om die efficiënter en groener te maken.
Vb. groenparking
Daarnaast zetten we ook in op een verhoging van de energie-efficiëntie van woningen. We kijken niet enkel welke ingrepen er mogelijk zijn voor nieuwbouw binnen de werelderfgoedzone. We kijken ook hoe die best kunnen toegepast worden in bestaande (historische) huizen; dat gaat bijvoorbeeld over verwarming met restwarmte, of delen van geothermische warmte, maar ook over bijvoorbeeld zonnepanelen die men deelt, door ze te leggen op beter geschikte daken die niet zichtbaar zijn vanaf het openbaar domein. Hier komt het SHIFFT project in het spel.
Zone 2: Sint-Clarastraat als publieke ruggengraat van de wijk
Langsheen deze as bevinden zich een groot aantal van de publieke, kwetsbare functies binnen Sint-Gillis zoals het woonzorgcentrum Engelendale, het Koninklijk Atheneum, Huize Clara en het Sincfalpark. De straat wordt gekenmerkt door een breed straatprofiel dat smaller wordt richting de Sint-Jorisstraat. Dit breed profiel is ontstaan door de historische aanwezigheid van bleekweides. Hierdoor was er jarenlang geen bebouwingsdruk aanwezig. Rond 1550 speelde het idee om een rei te graven in de straat, maar dat idee is nooit in uitvoering gebracht. In het Speelruimtebeleidsplan van de stad Brugge wordt de Sint-Clarastraat aangeduid als de ruggengraat van het speelweefsel in Sint-Gillis.
Daarom bekijken we om er een beleefbare straat met platformen van te maken die plaats bieden voor diverse verblijfsruimten met speelelementen en zitmeubilair.
Hiermee creëren we ruimte voor ouderen (toegankelijkheid, zitelementen, ...) en spelplezier voor kinderen door spelprikkels.
Vb. beleefbare straat:
Ook in deze zone is vergroening een ambitie. Dit willen we realiseren door plukbomen en rain gardens als publieke functies die aantakken op publieke ruggengraat. Deze laatste zorgen voor een beter waterbeheer in verstedelijkte gebieden door aanleg van bijvoorbeeld wadi’s of beplanting die water vasthouden, maar ook te voorkomen dat nabijgelegen gebieden overstromen.
De straat moet meer ruimte geven aan voetgangers en fietsers. Goede fietsmobiliteit gaat hand in hand met fietsvoorzieningen zoals een fietsherstelplaats, de mogelijkheid om (bak)fietsen te delen en dergelijke meer.
Enkele concrete ideeën m.b.t. mobiliteit in sint-Gillis zijn bijvoorbeeld een buurtfietsstalling. Door het toenemen van fietsverplaatsingen en het stijgend aantal bewoners neemt de vraag naar fietsparkeervoorzieningen ook toe. Iedereen wil zijn fiets op een veilige, kwalitatieve en bij voorkeur droge plek stallen. Er zijn al 34 fietskluizen maar die hebben een grote impact op de publieke ruimte.
Buurtfietsstallingen kunnen hier een alternatief vormen die een beperkte impact hebben op openbaar domein.
Vb. buurtfietsstalling:
Ook het toevoegen van fietsstroken in fietsvriendelijke materialen moet bijdragen tot een betere fietsmobiliteit
Vb. fietsvriendelijke stroken:
We onderzoeken daarnaast mogelijkheden om restwarmte van Genecor te gebruiken voor de verwarming van stadsgebouwen of grote complexen. Ook in dit zal de Sint-clarastraat de ruggengraad vormen. In het kader hiervan wordt onderzocht of die verwarmingsleiding via de Sint-Clarastraat kan passeren. Daar zijn immers al grote complexen als scholen (gemeenschapsonderwijs & Howest) en zorginstellingen (Sint-Clara en Engelendale). Bovendien zouden ook nieuwe wijken of huizen in deze buurt kunnen aansluiten op dat verwarmingsnet.
Zone 3: Langerei en Annuntiatenstraat als beleefbaar waterfront
Brugge wordt sterk bepaald door de aanwezigheid van de historische waterstructuur, namelijk de Reien. Deze functioneerden in het verleden als belangrijke handelsassen en speelden een grote rol in de historische ontwikkeling van de stad. De Brugse waterstructuur blijft op vandaag een belangrijk onderdeel van de stadslandschappelijke structuur. Alle waterfronten zijn dan ook opgenomen in het thematisch RUP Stadslandschap Brugge.
Dit waterfront, meerbepaald de Langerei en de Augustijnenrei, is de laatste decennia zijn indrukwekkende uitstraling voor een deel verloren. Ook de Annunciatenstraat is opgenomen als voormalige waterstructuur. Dit was vroeger ook een rei, gekend als ‘het vuile reitje’.
Concreet willen we de connectie en beleving met het water terug vergroten. Dit kan door bijvoorbeeld groene plekken te creëren langs de Langerei en de Langerei als fietsverbinding te gebruiken tussen het Noorden het Zuiden van de stad. In de Annunciatenstraat willen we het water terugbrengen, bijvoorbeeld als een speelelement. Er wordt ook onderzocht of pontons op de Reien mogelijk zijn om de bestaande publieke ruimte op sommige plaatsen te verbreden.
Voorbeelden om het water terug te brengen in het straatbeeld en als belevingselement:
